Friday, March 8, 2013

មនុស្សអកជាមនុស្សបែបណា?

​ធម្មតា​ ធម្មជាតិ​នៃ​សត្វ​អក កាលណា​បើ​មាន​ដៃគូ​ស្នេហា​របស់​វា​ត្រូវស្លាប់ វា​សុខចិត្ត​ហើរ​ទៅលើ​អាកាស​យ៉ាង​ខ្ពស់បំផុត ហើយ​ក្តោប​ស្លាប​ឲ្យ​ជាប់​នឹង​ខ្លួន សំយុងក្បាល​ចុះក្រោម​ផ្ទប់​នឹង​ផែនដី​ឲ្យ​ស្លាប់​ដើម្បី​បញ្ជក់​ពី​ក្តី​ ស្រឡាញ់​ពិតប្រាកដ​របស់ខ្លួន​ចំពោះ​គួ​សង្សារ​។​

​មនុស្ស​ខ្លះ ខ្វះ​មារយាទ មិនបាច់​ដៃ​គួ​ស្លាប់​ទេ សូម្បីតែ​រស់នៅ​ឲ្យ​ជ្រងោ​ស្រាប់តែ​ទៅ​លបលាក់​លួច​ប្រពន្ធចុង ឬ​មាន​សា​ហាយ​ស្មន់ ដើម្បី​សម្រាល​តណ្ហា​របស់ខ្លួន​ទៅ វិញ​។​

​ដើម្បី​ចែក​គេ​យកទៅ​ធ្វើ​ជើង​ថ្កល់​បូជាសព វា​មិន​ងាយ​ស្លោក​ងាយៗ​ទេ តែ​បុរាណ​ពោលថា “​ចិត្ត​ស្រី​ដែល​ក្តៅក្រហាយ​ដោយ​ការ​ប្រចណ្ឌ បើ​ឱប​ដើម​ចេក​អាចធ្វើ​ឲ្យ​វា​ស្ពោត​បាន​”​។ កម្លាំង​នៃ​កំហឹង​បាន​ដុត​រោល​ចិត្ត​ឲ្យ​ស្វិត​ស្រ​ពោន ​រហូតដល់​រូបរាងកាយ​ក៏​ក្រៀមក្រោះ​អស់​សម្រស់​ទៀតផង​។​

​បុរស​ស្ត្រី​គួរ​ពិចារណា កុំ​បណ្តោយ​តាម​តណ្ហា ប្រាថ្នា​មិនចេះ​ស្កប់ស្កល់ ត្រូវ​ចេះ​ស​ង្រួ​ប​ឃាត់ឃាំង​រារាំង គ្រប​សង្កត់ កុំ​ធ្វើ​អ្វី​នាំ​ឲ្យ​សៅហ្មង​ដល់​ខ្លួនឯង គ្រួសារ និង​សង្គមជាតិ អី​។​

Tuesday, March 5, 2013

លន់ នល់ អ្នកដឹកនាំ​រដ្ឋប្រហារ និង បង្កើត​សាធារណរដ្ឋ​ខ្មែរ​

លន់ នល់ អ្នកដឹកនាំ​រដ្ឋប្រហារ និង បង្កើត​សាធារណរដ្ឋ​ខ្មែរ​
សេនាប្រមុខលន់ នល់
ភ្នំពេញ: ​លន់ នល់ (Lon Nol)  ជា​អ្នកនយោបាយ និង ជា​ឧ​ត្ត​ម​សេនីយ៍​យោធា​កម្ពុជា ដែល​ធ្លាប់​កាន់តំណែង​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​កម្ពុជា​២​លើក និង ជា​រដ្ឋមន្ត្រី​ការពារជាតិ ។  គាត់​បាន​ដឹកនាំ​រដ្ឋប្រហារ​យោធា​ទម្លាក់​សម្តេច នរោត្តម សីហនុ និង ជា​អ្នកបង្កើត​របប​សាធារណរដ្ឋ​ខ្មែរ និង ជា​ប្រធានាធិបតី​សាធារណរដ្ឋ​នេះ ។ គាត់​ក៏​ជា​មនុស្ស​ទី​១​ដែរ​ដែល​ចេញមុខ​ប្រកាសសង្គ្រាម​បណ្តេញ​យួន​ខាងជើង និងវៀត​កុង​ចេញពី​ទឹកដី​ខ្មែរ ។​

​    ​លន់ នល់ កើត​នៅ​ថ្ងៃទី​១៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ​១៩១៣ នា​ខេត្តព្រៃវែង ក្នុង​គ្រួសារ​ខ្មែរ​ដើមកំណើត​ចិន ។ ឪពុក​របស់គាត់​ឈ្មោះ លន់ ហ៊ិ​ន ម្តាយ​ឈ្មោះ នួន , គាត់​ជា​កូ​នទី​២​ក្នុង​គ្រួសារ​ដែលមាន​បងប្អូន​១០​នាក់ ដែល​ក្នុងនោះ​ប្អូនប្រុស​ទី​៧ ​របស់គាត់​ឈ្មោះ លន់ ណុន ជា​មនុស្ស​ដែលមាន​តួនាទី​សំខាន់​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នយោបាយ​ខ្មែរ​ ចាប់តាំងពី​ការចាត់ចែង​ធ្វើ​រដ្ឋប្រហារ​ទម្លាក់​សម្តេច​សីហនុ និង ការបង្កើត​របប​សាធារណរដ្ឋ​ខ្មែរ ។ ឪពុក​របស់គាត់ ធ្លាប់ជា​អភិបាលស្រុក​នៅ​ខេត្តសៀមរាប និង ខេត្តកំពង់ធំ បន្ទាប់ពី​បាន​ដឹកនាំ​ក្រុម​បង្ក្រាប​ចោរប្លន់​នៅ​ខេត្តព្រៃវែង ។ លន់ នល់ ទទួលបាន​ការអប់រំ​នៅ​សាលា​សា​សឺ​លូ​ប​-​ឡូ​បា (Chasseloup-Laubat) នាទី​ក្រុង​សាយ​ហ្ក​ន បន្ទាប់មក​បាន​ចូល​សិក្សា​នៅ​សាលា​យោធា​កម្ពុជា ។​

​ លន់ នល់ ជា​មន្ត្រី​ស៊ីវិលក្នុងសម័យ​រដ្ឋាភិបាល​អាណានិគម​បារាំង​នា​ឆ្នាំ​១៩៣៧ ។ គាត់​បាន​ក្លាយជា​អ្នកកាន់អំណាច​រដ្ឋបាល ហើយក៏​បានធ្វើ​ខ្លួន​ឱ្យ​ក្លាយជា​អ្នកប្រតិបត្តិ​ការ​ដ៏​មាន​ប្រសិទ្ធភាព​ របស់​បារាំង​ប្រឆាំង​បង្ក្រាប​ចលាចល​ជា​បន្តបន្ទាប់​នៃ​ការ​ប្រឆាំងនឹង​ អាណានិគម​​បារាំង​នា​ឆ្នាំ​១៩៣៩ ។ លុះដល់​ឆ្នាំ​១៩៤៦ គាត់​បាន​ក្លាយជា​ចៅហ្វាយ​ខេត្តក្រចេះ ។ គាត់​បាន​ក្លាយជា​សហកា​រី​របស់​សម្តេច សីហនុ ហើយ​នៅក្នុង​អំឡុង​ចុង​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ​១៩៤០ នៅពេលដែល​គាត់​បាន​បង្កើត​ចលនា​ស្តាំនិយម , រាជាធិបតេយ្យ ជា​ក្រុម​នយោបាយ​គាំទ្រ​ឯករាជភាព​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​គាត់​ជាប់​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​រឿង ​នយោបាយ​ប្រទេស​កម្ពុជា​ខ្លាំង​ឡើងៗ ។ គាត់​បាន​ចូល​បម្រើកងទ័ព​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៥២ ហើយ​គាត់​បាន​ដឹកនាំ​ប្រតិបត្តិការ​កងទ័ព​ប្រឆាំង​វៀត​មិញ ។

​    ​បន្ទាប់ពី​ប្រទេស​កម្ពុជា​ទទួលបាន​ឯករាជ្យពី​បារាំង គណបក្ស​កំណែទម្រង់​ខ្មែរ (Khmer Renovation ) របស់គាត់ ( រួម​នឹង​គណបក្ស​ស្តាំនិយម​តូចៗ​ដែល​ដឹកនាំ​ដោយ សម សារី និង ដាប ឈួន ) បាន​ក្លាយជា​គណបក្ស​ស្នូល​របស់ គណបក្ស​សង្គមរាស្ត្រនិយម របស់​សម្តេច​នរោត្តម សីហនុ សម្រាប់​ប្រជែង​ការបោះឆ្នោត​ឆ្នាំ​១៩៥៥ ។​

​ លន់ នល់ ត្រូវបានតែងតាំង​ជា​នាយសេនាធិការ​កងទ័ព​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៥៥ និង ជា​អគ្គមេបញ្ជាការ​កងទ័ព​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦០ និង កាន់តំណែង​ជា​រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួងការពារជាតិ​ផងដែរ ។​
​នៅពេលនោះ គាត់​ជា​អ្នកគាំទ្រ​ម្នាក់​ដែល​ទទួលបាន​ការទុកចិត្ត​ពីស​ម្តេច សីហនុ ។ ឆ្នាំ​១៩៦៣ គាត់​ត្រូវបានតែងតាំង​ជា​ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី  ខណៈដែល​សម្តេច សីហនុ ព្យាយាម​ស្វែងរក​ចលនា “ អព្យាក្រឹត​និយម “ ជា​អន្តរជាតិ​ក្នុង​បំណង​បញ្ចៀស​ប្រទេស​របស់​ព្រះអង្គ​ពី​ការប៉ះពាល់​ដោយ​ សង្គ្រាម​ឥណ្ឌូចិន​លើក​ទី​២ ។​
​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦៦ ការបោះឆ្នោត​សភា បានធ្វើ​ឱ្យមាន​តុល្យភាព​អំណាច​ចំពោះ លន់ នល់ និង សមាសធាតុ​ស្តាំនិយម​របស់​គណៈបក្ស​សង្គមរាស្ត្រនិយម នៅពេលដែល​បេក្ខជន​អភិរក្ស និង ពួក​ស្លាប​ស្តាំ​ត្រូវបាន​ជ្រើសរើស​យ៉ាងច្រើន ។ លន់ នល់ បាន​ក្លាយជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហើយ​គាត់​គឺជា​មនុស្ស​ដែល​ប្រកៀក​ស្មា​គ្នា​ជាមួយ​សីហនុ ក្នុងការ​ប្រយុទ្ធ​ជាមួយ​ពួក​កុ​ម្មុយ​និ​ស្ត ។ ជាក់ស្តែង នៅ​ចន្លោះ​ឆ្នាំ​១៩៦៦-១៩៦៧ កង​អន្តរាគមន៍​របស់គាត់ រួមជាមួយ​កង​រាជ​តម្រួត​របស់​សម្តេច សីហនុ បាន​បង្ក្រាប​ការបះបោរ​របស់​កសិក​រ​នៅ​សំឡូត ខេត្តបាត់តំបង ដែល​ត្រូវបាន​ញុះញង់​ដោយ​ពួក​កុ​ម្មុយ​និ​ស្ត ។ ការបះបោរ​នេះ​កើតឡើង​ពី​កសិករ​លក់​ស្រូវ​ទៅឱ្យ​កងទ័ព​កុ​ម្មុយ​និ​ស្ត​យួន​ ដែល​ដើរ​ប្រមូល​ទិញ​ក្នុងតម្លៃ​ថ្លៃ​ជាង​រដ្ឋាភិបាល​សង្គមរាស្ត្រនិយម ។ ការបង្ក្រាប​នេះ​មាន​សភាព​ឃោរឃៅ និង មាន​រយៈពេល​ច្រើន​ខែ រហូតដល់​មានការ​ប្រយុទ្ធ​ប្រដាប់អាវុធ និង មាន​ប្រកាស​ផ្តល់​រង្វាន់​ដល់​បុគ្គល​ណា​កាត់​បាន​ក្បាល​ពួក​កុ​ម្មុយ​និ​ ស្ត ។ មនុស្ស​ជាច្រើន​បាន​រត់​ចូល​ព្រៃ និង អ្នកខ្លះ​ត្រូវបាន​ចាប់ចង​ធ្វើ​ទណ្ឌកម្ម​សួរចម្លើយ ។ សារព័ត៌មាន​នានា នា​សម័យ​នោះបាន​សរុប​ថា​យ៉ាងហោចណាស់​មាន​មនុស្ស​១.០០០ ក្លាយជា​ជនរងគ្រោះ ហើយ​អ្នក​ខ្លះទៀត​មាន​គំនុំ​ជាមួយ​រដ្ឋាភិបាល​សង្គម​រាស្ត្រនិយម​យ៉ាងខ្លាំង ។ លន់ នល់ ធ្លាប់បាន​ធ្វើជា​អភិបាលខេត្ត​បាត់ដំបង​នេះដែរ ។​

​លន់ នល់ បាន​រងរបួស​នៅក្នុង​គ្រោះថ្នាក់​រថយន្ត​នៅ​ចុងឆ្នាំ​១៩៦៨ និង ត្រូវបាន​បង្ខំ​ឱ្យ​ថយ​ពី​កិច្ចការ​នយោបាយ​ជា​បណ្តោះអាសន្ន ។ ទោះយ៉ាងណា នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦៨ គាត់​បាន​វិល​ត្រឡប់មក​ក្នុង​ឆាកនយោបាយ​វិញ ក្នុងឋានៈ​ជា​រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួងការពារជាតិ ហើយ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦៩ គាត់​បាន​ក្លាយជា​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ជា​លើក​ទី​២​។​

​ថ្ងៃទី​១៨ មីនា ឆ្នាំ​១៩៧០ លន់ នល់ ត្រូវបាន​គេ​ចាត់ទុកថា​ជា​មេក្លោង​ម្នាក់​ក្នុងចំណោម​មនុស្ស​សំខាន់បំផុត​ ទាំង​៣​រូប ក្នុងការ​ទម្លាក់​សម្តេច សីហនុ ពី​តំណែង​ជា​ព្រះប្រមុខរដ្ឋ ។
​ កាលពី​ថ្ងៃទី​១២ ខែមីនា ឆ្នាំ​១៩៧០ លន់ នល់ និង សេរី​មតៈ បាន​បិទ​កំពង់ផែ ព្រះសីហនុ ជាទី​ដែល​អាវុធ​យុទ្ធ​ភ័​ណ្ឌ ត្រូវបាន​ដឹកជញ្ជូន​ដោយ​លួចលាក់​សម្រាប់​ពួកវៀ​ត​កុង ទៅឱ្យ​កងទ័ព​វៀតណាម​ខាងជើង ។​
​ថ្ងៃទី​១៣ ខែមីនា ឆ្នាំ​១៩៧០ រដ្ឋាភិបាល​ស្រោចស្រង់​ជាតិ របស់​លន់ នល់ ដែល​ត្រូវបាន​បង្កើតឡើង​ដោយ​សម្តេច​សីហនុ កាលពី​ថ្ងៃទី​១៤ សីហា ឆ្នាំ​១៩៦៩ ដោយសារ​ពេលនោះ​ស្ថានភាព​ប្រទេសជាតិ​កំពុងមាន​ស្ថានភាព​ធ្ងន់ធ្ងរ​នោះ បាន​ផ្ញើលិខិត​ទៅឱ្យ​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ហាណូយ និង រណសិរ្ស​រំដោះជាតិ​វៀតណាម​ខាងត្បូង​ដោយ​ដាក់​ឱសានវាទ​ថា ឱ្យ​ដក​កងទ័ព​របស់ខ្លួន​ចេញពី​ទឹកដី​ខ្មែរ​ឱ្យអស់​ក្នុង​រយៈពេល​៤៨​ម៉ោង ពោលគឺ​មិនឱ្យ​យឺត​ជាង​ថ្ងៃទី​១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ​១៩៧០  ពុំ​នោះទេ​ពួកគេ​នឹងត្រូវ​ប្រឈមមុខ​នឹង​វិធានការ​យោធា ។ មុននេះ លន់ នល់ ធ្លាប់បាន​ជួប​ប្រធាន​រណសិរ្ស​វៀត​កុង និង នាយក​មន្ត្រី​វៀតណាម​ខាងជើង​នៅ​ប៉េកាំង ជម្រុញ​ឱ្យ​ពួកគេ​ដកទ័ព​ចេញពី​ទឹកដី​កម្ពុជា ប៉ុន្តែ​គាត់​ទទួលបាន​លទ្ធ​ជាទី​ខកចិត្ត​យ៉ាងខ្លាំង ។​
​ថ្ងៃទី​១៣ ខែមីនា ឆ្នាំ​១៩៧០ នាទី​ក្រុងប៉ារីស សម្តេច​សីហនុ​បាន​មានបន្ទូលថា​ព្រះអង្គ​នឹង​យាង​ត្រឡប់មក​កម្ពុជា​ក្នុងពេល​ ឆាប់ៗ​ដើម្បី​រៀបចំ​អព្យាក្រឹតភាព​កម្ពុជា​ឡើងវិញ ប៉ុន្តែ​ព្រះអង្គ​ត្រូវ​យាង​ចាក​ចេញពី​បារាំង​ទៅ​ឈប់​សំចត​នៅ​មូ​ស្គូ និង ប៉េកាំង ដើម្បី​បញ្ចុះបញ្ចូល​ឱ្យ​រដ្ឋាភិបាល​ទាំងពីរ​នេះ​ដាក់​គំនៀប​លើ​យួន​ខាងជើង និង វៀត​កុង​ឱ្យ​ដក​ចេញពី​ទឹក​ខ្មែរ ។

​ដោយ​សំអាង​លើ​សេចក្តីប្រកាស ​នេះ គេ​ឃើញថារ​ដា្ឋ​ភិ​បាល​ភ្នំពេញ​ដែល​កំពុង​ត្រូវបាន​ដឹកនាំ​ជំនួស​ដោយ លន់ នល់  ក៏ដូចជា​ព្រះអង្គ​ដែរ​កំពុងធ្វើការ​ក្នុង​គោលដៅ​តែមួយ ពោលគឺ​ដើម្បី​បណ្តេញ​កងទ័ព​យួន​កុ​ម្មុយ​និ​ស្ត និង វៀត​កុង​ឱ្យ​ចេញពី​ទឹកដី​កម្ពុជា គ្រាន់តែ​ក្នុង​របៀប​ផ្សេងគ្នា​តែប៉ុណ្ណោះ ។ ដោយហេតុនេះ ធ្វើ​ឱ្យគេ​ឆ្ងល់​ថា​ហេតុអ្វី​បានជា​ព្រះអង្គ​បញ្ចេញ​ប្រតិកម្ម​បែបនេះ​ ទៅវិញ ។​
​ស្ថានភាព​នៅ​កម្ពុជា​ពុំមាន​ភាព​ស្រាកស្រាន្ត​សោះឡើយ ។ ទឹកចិត្ត​របស់​រាស្ត្រ​ខ្មែរ​កាន់តែ​ពោរពេញ​ទៅដោយ​កំហឹង​ខ្លាំង​ឡើងៗ​ចំពោះ​ កងទ័ព​វៀតណាម​ខាងជើង និង ពួកវៀ​ត​កុង ។ ព្រឹក​ថ្ងៃទី​១៦ មីនា ឆ្នាំ​១៩៧០ បាតុកម្ម​ដ៏​ធំ​មួយទៀត​ត្រូវបាន​ធ្វើឡើង​នៅមុខ​រដ្ឋសភា ដើម្បី​សុំឱ្យ​អង្គការ​កំពូល​នេះ​ចោទប្រកាន់​ឥស្សរជន​ស៊ីវិល និង យោធា​មួយចំនួន​ពីបទ​សមគំនិត​ជាមួយ​វៀតណាម​កុ​ម្មុយ​និ​ស្ត៍ ដែល​មនុស្ស​ទាំងនោះ​សុទ្ធ​ជា​មនុស្ស​ក្នុង​រាជវង្ស ឬ ក៏​ជា​អ្នក​ស្និទ្ធ​នឹង​អ្នក​ម្នាង​ម៉ូ​និក ដូចជា អ៊ុំ ម៉ា​ណូ​រិន្ទ  ជាដើម ។

​ស្អែក​ឡើង គឺ​ថ្ងៃទី​១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ​១៩៧០ បាតុកម្ម​បានចាប់ផ្តើម​កញ្ជ្រោល​ឡើង​ម្តងទៀត ។ សភា​បាន​បន្ត​ការប្រជុំ​តាម​ការគ្រោងទុក ។ ការចោទប្រកាន់​ចំពោះ​សម្តេច​កាន់​តែមាន​ភាពជូរចត់​ឡើងៗ ។ រថពាសដែក និង រថយន្ត​ដឹក​កងទ័ព​ត្រៀមប្រយុទ្ធ​បានធ្វើ​ចលនា​ខ្វាត់ខ្វែង​តាម​ដង​ផ្លូវធំៗ​ ពាសពេញ​ទីក្រុង ។​
​យោងតាម​ឯកសារ​ខ្លះ “​លន់ នល់ បាន​បដិសេធ​មិន​អនុ​ញ្ញា​ត្ត​ឱ្យ​ដកហូត សម្តេច សីហនុ ពី​តំណែង​ជា​ព្រះប្រធាន​ប្រមុខរដ្ឋ​ឡើយ ។​ព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ បាន​ចាក់​កាសែត​ដែល​គេ​លួច​ថត​ពេល​សម្តេច នរោត្តម សីហនុ មានបន្ទូល​នៅក្នុង​អង្គប្រជុំ​១ នៅ​ទីក្រុង​ប៉ារីស ឱ្យ លន់ នល់ ស្តាប់ ។ ក្នុង​ខ្សែអាត់​នោះ ព្រះអង្គ​បាន​ស្តីបន្ទោស​ចំៗ​ឈ្មោះ​នូវ​មនុស្ស​ដែល​ព្រះអង្គ​ហៅថា​ជា​អ្នក​ ក្បត់​ព្រះអង្គ ហើយ​ថា​ព្រះអង្គ​នឹងដាក់​ទណ្ឌ​ពួក​អ្នក​ទាំងនោះ​ភ្លាម នៅពេល​ព្រះអង្គ​យាង​ត្រឡប់​មកដល់​ភ្នំពេញ ។ ទោះយ៉ាងណា នាយករដ្ឋមន្ត្រី លន់ នល់ នៅតែ​មិន​ប្រាកដថា​នឹង​ញុះញង់​ឱ្យ​សភា​បោះឆ្នោត​ទម្លាក់​សម្តេច នៅឡើយ ។ យប់​ថ្ងៃទី​១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ​១៩៧០​នោះ ព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ ដោយមាន​មន្ត្រី​យោធា​៣​រូប បាន​ទៅដល់​ភូមិគ្រឹះ​របស់ លន់ នល់ ហើយ​ភ្ជង់​កាំភ្លើង​បង្ខំ លន់ នល់ ដែល​កំពុង​ជោគជាំ​ដោយ​ជលនេត្រ​ឱ្យ​ចុះហត្ថលេខា​លើ​ឯកសារ​ចាំបាច់​ទាំងឡាយ​ ដើម្បី​ដកហូត​សម្តេច សីហនុ  ។ ស្អែក​ឡើង ថ្ងៃទី​១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ​១៩៧០ សភា បាន​បោះឆ្នោត​ជា​ឯក​ឆន្ទ ដកហូត​សម្តេច​សីហនុ ពី​អំណាច​” ។

​ ថ្វីត្បិតតែ​ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់​យ៉ាង​ទូលំទូលាយ​ថា ព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ តែងតែ​មានបំណង​ដកហូត សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ពី​អំណាច​កំពូល​ក្នុងប្រទេស​ខ្មែរ ដោយសារតែ​សម្តេច​ជា​ស្រ​ឡាយ នរោត្តម ក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែ​យើង​យល់ថា ការអះអាង​ខាងលើនេះ​មិនសូវ​ទំនង​ឡើយ គឺ​យើង​យល់ថា​ព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ មិន​ហ៊ាន​ធ្វើ​បែប​នោះ​ចំពោះ លន់ នល់ ឡើយ ។

​សៀវភៅ “ សាធារណៈរដ្ឋ​ខ្មែរ “ របស់​បណ្ឌិត សាស្ត្រាចារ្យ រស់ ច​ន្ត្រា​បុត្រ​បាន​តាម​រុករក​ឃើញ​នូវ​រឿង​អាថ៌កំបាំង​មួយ​ដែលនាំឱ្យ​ឧ​ត្ត​ ម​សេនីយ៍ លន់ នល់ សម្រេចចិត្ត​អនុ​ញ្ញា​ត្ត​ឱ្យមាន​ការដកហូត​សម្តេច​សីហនុ ពី​អំណាច​ថា គឺជា​ល្បិច​របស់​ប្អូនប្រុស​គាត់​គឺ លន់ ណុន ។

​គួរ​ រំលឹក​ឡើងវិញ​ថា រហូតមកដល់​ថ្ងៃទី​១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ​១៩៧០ អំណាច​របស់​សម្តេច​សីហនុ នៅតែមាន​សុវត្ថិភាព​នៅឡើយ ត្បិត​មនុស្ស​ពីររូប​គឺ​ឧ​ត្ត​ម​សេនីយ៍ លន់ នល់ និង ព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ មិនទាន់​បើកផ្លូវ ។​
​ពិត​ហើយ​ថា សិរិមតៈ កំពុងតែ​រង់ចាំ​យ៉ាង​អន្ទះសា​បន្ទាប់ពី​ការប៉ុនប៉ង​របស់​ព្រះអង្គ​ក្នុងការ​ ដកហូត​សីហនុ ចេញពី​អំណាច ដើម្បី​យក​ម្កុដ​រាជ ទៅ​បំពាក់​ឱ្យ​មនុ​ស្សណា​ម្នាក់​ដែលជា​ស្រ​ឡាយ​ស៊ីសុវត្ថិ ។ ទោះយ៉ាងណា ព្រះអង្គ​ទំនងជា​មិន​ចង់​ទទួលខុសត្រូវ​រឿងនេះ​តែ​១​អង្គឯង ទើប​ព្រះអង្គ​នៅ​ចាំមើល​ការឈាន​មួយ​ជំហាន​មុន​របស់​លន់ នល់ ដែលជា​ជំហាន​ចុងក្រោយ​ដើម្បី​ទម្លាក់​សីហនុ ខណៈ លន់ នល់ ហាក់ដូចជា​មិនទាន់​ប្រាកដថា​ធ្វើយ៉ាងណា ដែល​មានន័យថា នាយករដ្ឋមន្ត្រី​រូបនេះ​មិនទាន់​អនុ​ញ្ញា​ត្ត​ឱ្យ​នរណាម្នាក់​ប៉ះពាល់​ដល់​ ឋានៈ​របស់​សម្តេច​សីហនុ ។​

​បណ្ឌិត សាស្ត្រាចារ្យ រស់ ច​ន្ត្រា​បុត្ត បាន​ទំលាយ​ឱ្យដឹងថា “ នៅ​យប់​ថ្ងៃទី​១៧ ឈានចូល​ថ្ងៃទី​១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ​១៩៧០​នោះ លន់ ណុន អមដោយ​ហង្ស ធុន​ហាក់ , ឆន សុខុម និង គង់ អ៊​ន បាន​ទៅ​ភូមិគ្រឹះ​របស់​លន់ នល់ ហើយ​បាន​ប្រាប់​លន់ នល់ ថា​៖ “ លោក​បង ព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ បានសម្រេច​ព្រះទ័យ​ដកហូត​តំណែង​របស់​សម្តេច​សីហនុ ហើយ “ ។​
​លន់ នល់ ដែល​ទើបតែ​ភ្ញាក់​ពី​ដំណេក​ដោយសារ​ប្អូនប្រុស​របស់គាត់​ដាស់ បន្ទាប់ពី​ពួកគេ​បាន​ឈរ​រង់ចាំ​យ៉ាងយូរ​មក​នោះ បាន​ប្រាប់​ទៅ​លន់ ណុន វិញ​ថា ៖ “ បើ​មតៈ ព្រមព្រៀង​រួចទៅហើយ យើង​មានតែ​សម្រេច​ធ្វើ​អីចឹង​ទាំងអស់គ្នា ! “ ។

​តាមពិត​ ព្រះអង្គម្ចាស់​សិរិមតៈ មិនទាន់​បានផ្តល់​ការយល់ព្រម​នៅឡើយ ។ បន្ទាប់មកទៀត លន់ ណុន បាន​ចាក​ចេញពីផ្ទះ​បងប្រុស​របស់គាត់ ធ្វើដំណើរ​ទៅ​គេហដ្ឋាន​របស់​ព្រះអង្គម្ចាស់​សិរិមតៈ ហើយ​បានទូល​ព្រះអង្គ​ថា បងប្រុស​របស់គាត់​គឺ លន់ នល់ បានសម្រេច​ចិត្ត​ចាត់ការ​ទម្លាក់​សីហនុ ហើយ  ដែល​តាមពិតទៅ លន់ នល់ បាន​ចាញ់បោក​គាត់​( លន់ ណុន ) តែប៉ុណ្ណោះ ។ ដោយហេតុនេះ ស្អែក​ឡើង គឺ​ថ្ងៃទី​១៨ មីនា ឆ្នាំ​១៩៧០ រដ្ឋសភា និង ក្រុមប្រឹក្សា​ព្រះរាជាណាចក្រ បានសម្រេច​បោះឆ្នោត​ជា​ឯក​ឆន្ទ ដកហូត​សម្តេច​សីហនុ ពី​តំណែង​ជា​ព្រះប្រមុខរដ្ឋ នៅ​ម៉ោង ១៣ និង ៣០​នាទី “ ។

​យប់​ថ្ងៃទី​១៨ មីនា ១៩៧០ នាយករដ្ឋមន្ត្រី លន់ នល់ បានប្រកាស​បង្កើត​រប​ប​សាធារណៈរដ្ឋ​មួយ​នៅ​កម្ពុជា​នាពេល​ដ៏​ខ្លី​ខាងមុខ ។ ការប្រកាស​បែបនេះ បណ្ឌិត រស់ ច​ន្ត្រា​បុត្រ បាន​អះអាងថា ធ្វើឡើង​តាម​ការស្នើសុំ​របស់​វរ​សេនីយ៍​ត្រី លន់ ណុន ។ ប៉ុន្តែ​បន្ទាប់ពី​ត្រូវបាន​គេ​រាយការណ៍​ថ្វាយ​អំពី​សេ​ក្តី​ប្រកាស​នោះ ព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ បាន​ជំទាស់​ហើយ​បាន​ស្នើឱ្យ​លើក​សេចក្តីប្រកាស​នោះ​ទៅធ្វើ​នៅ​ថ្ងៃក្រោយ ។

​ នៅពេល​ឃើញថា ដំណើរ​នៃ​ការបង្កើត​របប​សាធារណៈរដ្ឋ​មួយ​នៅ​កម្ពុជា​ត្រូវបាន​រាំងខ្ទប់​ដោយ ​ព្រះអង្គម្ចាស់​សិរិមតៈ​ដែល​ចង់​បន្ត​ប្រទេស​កម្ពុជា​ឱ្យនៅ​ជា​ប្រទេស​រា​ ធិបតេយ្យ​តទៅទៀត​នោះ ទើប​ថ្ងៃទី​១១ ខែមេសា ឆ្នាំ​១៩៧០ វរសេនីយ៍ត្រី លន់ ណុន បាន​បញ្ជា​ឱ្យ ថាច់ ជា ( ដើមកំណើត​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម ) រៀបចំ​ធ្វើបាតុកម្ម​ដ៏​ធំ​មួយ​ឈ្មោះថា “ ដំណើរ​ឆ្ពោះទៅរក​ភាពស្របគ្នា​ខាង​ផ្លូវចិត្ត​គំនិត “ នៅក្នុង​ពហុកីឡាដ្ឋាន​អូឡាំពិក ក្រុងភ្នំពេញ ។ បាតុកម្ម​នេះ​ធ្វើឡើង​ដើម្បី​សំណូមពរ​ឱ្យ​ឧ​ត្ត​ម​សេនីយ៍ លន់ នល់ បង្កើត​របប​សាធារណៈរដ្ឋ​មួយ​នៅ​កម្ពុជា ។ បន្ទាប់ពី​ការជួប​ជុំគ្នា​នៃ​ហ្វូង​បាតុករ​នេះ​ទៅ វរសេនីយ៍ត្រី លន់ ណុន បាន​សន្យា​យ៉ាង​ឱឡារិក​ថា របប​សាធារណរដ្ឋ​មួយ​នឹង​ត្រូវបាន​បង្កើតឡើង​នៅក្នុងពេល​ឆាប់ៗ​ខាងមុខនេះ ។​
​ ប៉ុន្តែ​ព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ និង មនុស្ស​របស់​ព្រះអង្គ​នៅតែ​មិន​ព្រម ហើយ​ព្រះអង្គម្ចាស់​លេចធ្លោ​ជាងគេ​នៃ​ស្រ​ឡាយ​ស៊ីសុវត្ថិ អង្គ​នេះ​លើក​ហេតុផល​ថា ពេលវេលា​ពុំទាន់​មកដល់​ឡើយ ហើយ​ថា​ប្រការនេះ​នឹងធ្វើ​ឱ្យ​ខូចខាត​ដល់​រូបភាព​នៃ​របប​ថ្មី​នេះ​នៅលើ​ឆាក​ អន្តរជាតិ និង ធ្វើឱ្យ​ចុះខ្សោយ​របប​នេះ​នៅក្នុង​សម័យប្រជុំ​អង្គការសហប្រជាជាតិ​ឆាប់ៗ​ ខាងមុខនេះ ។​

​    ​វា​ហាក់ដូចជា​ថា មនុស្ស​របស់ លន់ ណុន បាន​ជោគជ័យ​ច្រើនណាស់​ទៅហើយ នៅពេលដែល​ឧ​ត្ត​ម​សេនីយ៍ លន់ នល់ នៅ​ថ្ងៃទី​៥ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ​១៩៧០ បានប្រកាស​តាម​វិទ្យុ​ថា របប​សាធារណរដ្ឋ នៅ​កម្ពុជា នឹង​ត្រូវបាន​បង្កើតឡើង​នៅ​រយៈពេល​២​ខែ​ខាងមុខ ។​
​ទោះជា​ព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ ខំ​រាំងខ្ទប់​យ៉ាងណា​ក៏​មិនបាន​ដែរ ហើយ​ទីបំផុត​ថ្ងៃទី​៩ តុលា ឆ្នាំ​១៩៧០ បានមក​ដល់ ហើយ​របប​សាធារណរដ្ឋ​ខ្មែរ បានប្រកាស​បង្កើតឡើង និង ប្រកាស​ឱ្យមាន​ការរៀបចំ​ធ្វើបុណ្យ​ទូទាំងប្រទេស ។ នេះ​ជា​លើក​ទី​១ និង តែ​ម្តងគត់ ដែល​របប​សាធារណរដ្ឋ បានចាប់កំណើត​នៅលើ​ទឹកដី​កម្ពុជា ។ ប្រការនេះ​ធ្វើឱ្យ​មនុស្ស​ភាគី​ទាំង​ទ្វេ​មានទំនាស់​នឹង​គ្នា​កាន់តែ​ ស្រួចស្រាល​ឡើង​ថែមទៀត ។ ដោយហេតុនេះ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧០ លន់ នល់  បាន​ក្លាយជា​ប្រធានាធិបតី​ទី​១ និង តែ​ម្នាក់​គត់​របស់​សាធារណរដ្ឋ នៅ​កម្ពុជា ។ គាត់​មាន​ឋានៈ​ជា​អគ្គសេនាធិការ​កងទ័ព ហើយ​គាត់​បាន​ចែករំលែក​អំណាច​ជាមួយ​ព្រះអង្គម្ចាស់​សិរិមតៈ ដោយ​ប្រគល់​ថ្វាយ​ព្រះអង្គ​ឱ្យ​ជា​អ្នកទទួលបន្ទុក​នយោបាយ ពោល​គឺជា​មនុស្ស​ទី​២ បន្ទាប់ពី​លន់ នល់ ក្នុង​របប​នេះ ។

​តាំងពី​ ឡើងកាន់​អំណាច​មក លន់ នល់ បានចាប់ផ្តើម​ធ្វើសង្គ្រាម​បណ្តេញ​កងទ័ព​វៀតណាម​ខាងជើង និង វៀត​កុង​ចេញពី​ទឹកដី​កម្ពុជា ។ ដោយហេតុនេះ រដ្ឋាភិបាល​របស់គាត់​ទទួលបាន​ជំនួយ​ទាំងស្រុង​ពី​សហរដ្ឋអាមេរិក ដែល​កំពុង​ជួយ​វៀតណាម​ខាងត្បូង ធ្វើសង្គ្រាម​ជាមួយ​វៀតណាម​ខាងជើង ។​
​ជា ​អកុសល រដ្ឋាភិបាល​សាធារណរដ្ឋ​ខែ្មរ របស់ លន់ នល់ មិនមាន​សំណាងល្អ​ឡើយ ដោយសារ​អំពើពុករលួយ​នៅតែ​បន្ត​រស់រានមានជីវិត​នៅលើ​ទឹកដី​នេះ​ដដែល ហើយ​មាន​សភាព​ធ្ងន់ធ្ងរ​មិន​ចាញ់​កាល​ប្រទេស​នេះ​ស្ថិតក្រោម​ដឹកនាំ​របស់​ សម្តេច​សីហនុ​ឡើយ ។ មិនមាន​ករណី​ពុករលួយ​ណាមួយ​ត្រូវបាន​ដោះស្រាយ​ឡើយ ហើយ​បុគ្គល​ដែល​គេ​ធ្លាប់បាន​ចោទថា​ពុករលួយ​ដល់​កំពូល​ក្នុង​របប​សម្តេច​ សីហនុ ដូចជា សូ​ស្តែ​ន ហ្វែ​ណង់​ដេ​ស ជាដើម នៅតែ​បន្ត​រស់នៅ​ដោយ​សុខសាន្ត គ្មាន​ទោស ថែមទាំង​នៅតែមាន​អំណាច​ក្នុង​រដ្ឋាភិបាល​ថ្មី​នេះ​ផង​ទៀត ។ សម្ភា​រៈសិក ដែលជា​ជំនួយ​របស់​អាមេរិក​មិនត្រូវ​បាន​គេ​ប្រគល់ឱ្យ​កងទ័ព​ដោយ​គ្រប់គ្រាន់ ​ឡើយ បែរជា​ត្រូវគេ​ដាក់លក់​នៅតាម​ផ្សារ​ដូចជា​ផ្សារ​អូឡាំពិក​ជាដើម ហើយ​ប្រជាជន​ខ្មែរ​ដែល​ស្រលាញ់​ជាតិ​បាននាំគ្នា​លក់​គោក្របី និង ស្រែចំការ​ទៅ​ទិញ​សម្ភារៈ​ទាំងនោះ ដើម្បី​ធ្វើដំណើរ​ចូល​សមរភូមិ រីឯ​កងទ័ព​ខ្លះ​នាំ​ទាំង​ប្រពន្ធ​កូន​ទៅជា​មួយ​ផង ។

​កងទ័ព​របស់​ លន់ នល់ ដែល​គ្មាន​បទពិសោធ ពុំមាន​យុទ្ធ​ភ័​ណ្ឌ​គ្រប់គ្រាន់ ខ្វះ​ការដឹកនាំ​ឱ្យបាន​ត្រឹមត្រូវ​នោះ ត្រូវបាន​កងទ័ព​កុ​ម្មុយ​និ​ស្ត​យួន វាយកំទេច​ខ្សែត្រៀម និង សម្លាប់​យ៉ាង​អាណោចអាធ័ម​ជា​បន្តបន្ទាប់ ។​
​របប ​សាធារណៈរដ្ឋ​ខ្មែរ ត្រឹមតែ​រយៈពេល​៥​ឆ្នាំ​សោះ​គឺ​ពី ឆ្នាំ​១៩៧០ ដល់ ឆ្នាំ​១៩៧៥  គេ​ឃើញ​មានការ​ប្តូរផ្លាស់​គណៈរ​ដ្ឋ​មន្ត្រី​ជាច្រើនលើក​ច្រើនសា​ដែល​ ក្នុងនោះ​គឺ​គណៈរដ្ឋមន្ត្រី​របស់​ព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ , របស់ លោក ហង្ស ធុន​ហាក់ , របស់លោក អ៊ិន តាំ (២​លើក​) , របស់លោក សឺ​ង ង៉ុ​កថា​ញ់ , របស់លោក ឡុង បូ​រ៉េត ( ៣​លើក ) ។ ប៉ុន្តែ​មិនដែល​ឃើញ​រដ្ឋាភិបាល​ណាមួយ​ទទួលបាន​ជោគជ័យ​ធំដុំ​ឡើយ ។ ចំណុច​គួរកត់សំគាល់​មួយ​គឺថា ទោះជា​មានការ​ផ្លាស់ប្តូរ​ញឹកញាប់​យ៉ាងណាក្តី ប៉ុន្តែ​សមាសភាព​នៃ​រដ្ឋមន្ត្រី​ក្នុងគណៈ​រដ្ឋមន្ត្រី​នោះៗ ភាគច្រើន​គឺជា​មនុស្ស​ដដែលៗ ពោលគឺ​ប្តូរផ្លាស់​តែ​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ប៉ុណ្ណោះ ។ ប្រហែល​នេះ ក៏​ជា​កត្តា​មួយ​ដែលមាន​ចំណែក​ដល់​ភាពមិន​ជោគជ័យ នៃ គណៈរដ្ឋមន្ត្រី​ទាំង​នោះដែរ ។

​ការផ្លាស់ប្តូរ​របត់​ន​យោ​បាយ​របស់​ មហាអំណាច​នាំឱ្យ​អាមេរិក​ព្រម​ទទួលយក​ថា​ជា​អ្នកចាញ់​សង្គ្រាម​នៅ​វៀតណាម ។ ប្រការនេះ ប្រទេស​កម្ពុជា​លែង​ក្លាយជា​ទឹកដី​ដែល​អាមេរិកាំង​ត្រូវការ​ចាំបាច់​ទៀត ។ ហេតុនេះ​រដ្ឋាភិបាល​អាមេរិក ក៏បាន​ផ្តាច់ជំនួយ​មកឱ្យ​រដ្ឋាភិបាល​លន់ នល់ ជា​បន្តបន្ទាប់​។​
​សម្តេច សីហនុ បាន​មានបន្ទូលថា​នៅពេល​ក្រុម​របស់​ព្រះអង្គ​បាន​ចូលកាន់​កាប់​ប្រទេស​ កម្ពុជា​នោះ ព្រះអង្គ​នឹង​បញ្ជា​ឱ្យគេ​បាញ់សម្លាប់​លន់ នល់ ប្រសិនបើ​ចាំបាច់ ។ ប៉ុន្តែ​បើ​លន់ នល់ ព្រម​ចុះ​ចាញ់ហើយ​និរទេស​ចេញពី​កម្ពុជា គាត់​នឹងមិន​មានការ​តាម​ចាប់ខ្លួន​ឬ​តាម​ចងកម្ម​ឡើយ ។ ដោយហេតុនេះ​ទើប​ទីបំផុត​សហរដ្ឋអាមេរិក បាន​ព្យាយាម​បញ្ចុះបញ្ចូល​ឱ្យ លន់ នល់ ទទួលយក​ជម្រើស​ចុងក្រោយ​នេះ ។​

​ថ្ងៃទី​១ ខែមេសា ១៩៧៥ លន់ នល់​បាន​លាលែង​ពី​តំណែង និង និរទេស​ខ្លួន​ទៅកាន់​ប្រទេស​ឥណ្ឌូនេស៊ី បន្ទាប់មក​ទៅ​សហរដ្ឋអាមេរិក និង បាន​តាំង​លំនៅឋាន​ដំបូង​នៅ​រដ្ឋ​ហា​វ៉ៃ ហើយ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៩ នៅ​រដ្ឋកា​លី​ហ្វូ​ន​ញ៉ា ។ គាត់​បាន​ស្លាប់​នៅ​ថ្ងៃទី​១៧ ខែវិច្ឆិកា ១៩៨៥ ។

មី​សែ​ល បា​សេ​លែ​ត ប្រធានាធិបតី​ស្ត្រី​ដំបូង​នៃ​ប្រទេស​ឈី​លី​

មី​សែ​ល បា​សេ​លែ​ត ប្រធានាធិបតី​ស្ត្រី​ដំបូង​នៃ​ប្រទេស​ឈី​លី​
លោកស្រី មី​សែ​ល បា​សេ​លែ​ត
ភ្នំពេញ​: វ៉េ​រ៉ូ​នី​កា មី​សែ​ល បា​សេ​លែ​ត ហ្សេ​រី​យ៉ា (Veronica Michelle Bachelet Jeria) គឺជា​អ្នកនយោបាយ​សង្គម​ប្រជាធិបតេយ្យ ដែល​កាន់ដំណែង​ជា​ប្រធានាធិបតី​របស់​ឈី​លី ពីថ្ងៃ​ទី​១១ ខែមីនា ឆ្នាំ​២០០៦ ដល់​ថ្ងៃទី​១១ ខែមីនា ឆ្នាំ​២០១០​។ គាត់ គឺជា​ប្រធានាធិបតី​ស្ត្រី​ដំបូង​របស់​ប្រទេស​នេះ​។ នៅ​ខែកញ្ញា ឆ្នាំ​២០១០ លោកស្រី​បាន​ត្រូវ​តែងតាំង​ជា​ប្រមុខ​នៃ​សហប្រជាជាតិ​ដើម្បី​ស្ត្រី ដោយ​អគ្គលេខាធិការ​អង្គការសហប្រជាជាតិ លោក បាន គី​មូ​ន (Ban Ki-moon)​។​

​     ​លោកស្រី បា​សេ​លែ​ត បានឈ្នះ​ការបោះឆ្នោត​ជ្រើសរើស​ប្រធានាធិបតី​ឆ្នាំ​២០០៦  ដោយ​ឈ្នះ​ធុរជន និង​អតីត​សមាជិកសភា​ដែលជា​អ្នក​កណ្តាល​ស្តាំនិយម សេ​បា​ស្ទៀ​ន ពី​ញ៉េ​រ៉ា (Sebastian Pinera) ជាមួយនឹង​សម្លេងឆ្នោត ៥៣,៥​ភាគរយ​។ គាត់​បាន​ឃោសនា អំពី​គោលនយោបាយ​បន្ត​ទីផ្សារសេរី​របស់​ឈី​លី ដោយ​ត្រូវ​បង្កើន​ផលប្រយោជន៍​សង្គម ដើម្បី​ជួយ​កាត់បន្ថយ​គម្លាត​រវាង​អ្នកមាន និង​អ្នកក្រ​។​
​    ​លោកស្រី ជា​វេជ្ជបណ្ឌិត​ខាង​ជម្ងឺ​កុមារ និង​ជា​អ្នកសិក្សា​រោគរាតត្បាត​មួយ​រួប ប៉ុន្តែ​ក៏បាន​សិក្សា​យុទ្ធសាស្ត្រ​យោធា​ផងដែរ​។​លោកស្រី​បាន​បម្រើការ​ជា​ រដ្ឋមន្ត្រី​សុខាភិបាល និង​រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួងការពារជាតិ ក្រោម​បុព្វការី​ជន​របស់គាត់ គឺ​ប្រធានាធិបតី រី​កាដូ ឡា​ហ្គូ​ស (Ricardo Lagos)​។ លោកស្រី គឺជា​ម្តាយ​នៃ​កូន​បីនាក់​ដែល​បានរស់នៅ​បែក​ពី​ប្តី និង​ព័ណ៌នា​ខ្លួនឯង​ថា​ជា​អ្នក​ដែល​មិន​ជឿថា​មាន​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​។ គាត់​មាន​ដើមកំណើត​អេ​ស្ប៉ា​ញ និង​ចេះ​និយាយ​ផងដែរ​នូវ​ភាសា​អង់គ្លេស អាល្លឺម៉ង់ ព័រ​ទុយ​ហ្គា​ល់ និង​បារាំង​ក្នុង​កម្រិត​ស្ទាត់ជំនាញ​តាម​លំដាប់លំដោយ​។​
​    ​នៅ​ចុងឆ្នាំ​២០០៤ យោងតាម​ការកើនឡើង​នៃ​ប្រជាប្រិយភាព​របស់គាត់​នៅក្នុង​ការស្ទង់មតិ លោកស្រី​បា​សេ​លែ​ត ត្រូវបាន​ចាត់​ថា​ជា​តួអង្គ​របស់​គណៈបក្ស CPD តែមួយគត់​ដែល​អាច​យកឈ្នះ​លោក ឡា​វ៉ាំ​ង ហើយ​លោកស្រី​ត្រូវ​បានស្នើ​ដើម្បី​ក្លាយជា​បេក្ខជន​ឈរឈ្មោះ​សង្គមនិយម​ សម្រាប់​តំណែង​ប្រធានាធិបតី​។ ពីដំបូង​គាត់​ហាក់​នៅ​ស្ទាក់ស្ទើរ​ក្នុងការ​យល់ស្រប​លើ​ការតែងតាំង ដែល​វា​មិន​ធ្លាប់ជា​គោលបំណង​របស់គាត់​ទាល់តែសោះ ប៉ុន្តែ​នៅ​ចុងបញ្ចប់​គាត់​បាន​យល់ស្រប ដោយសារ​គាត់​មាន​អារម្មណ៍​ថា គាត់​មិនអាច​ធ្វើ​ឲ្យ​អ្នកគាំទ្រ​របស់គាត់​ខក​ចិត្ត​។ នៅ​ថ្ងៃទី​០១ ខែតុលា នា​ឆ្នាំ​២០០៤ គាត់​បាន​ព្យួរ​តំណែង​ក្នុង​រដ្ឋាភិបាល​ដើម្បី​ធ្វើ​យុទ្ធនា​ការឃោសនា និង​ដើម្បី​ជួយ CPD នៅក្នុង​ការបោះឆ្នោត​ទីក្រុង​ដែល​ធ្វើឡើង​ក្រោយមក​នៅក្នុង​ខែ​នោះ​។ នៅ​ថ្ងៃទី​២៨ ខែមករា ឆ្នាំ​២០០៥ គាត់​បាន​ត្រូវ​ជ្រើស​ឲ្យ​ឈរឈ្មោះ​ជា​ប្រធានាធិបតី​របស់​គណបក្ស​សង្គម​និយម​ ។​

​    ​ការបោះឆ្នោត ដើម្បី​កំណត់​បេក្ខជន​ប្រធានាធិបតី​តែ​ម្នាក់​គត់​សម្រាប់​CPD បានគ្រោង​ធ្វើ​នៅ​ខែកក្កដា ឆ្នាំ​២០០៥  ប៉ុន្តែ​វា​ត្រូវបាន​លុបចោល​បន្ទាប់ពី គូប្រជែង​តែមួយគត់​របស់លោក​ស្រី គឺ​អ្នក​កាន់​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​គ្រី​ស្ទៀ​ន លោកស្រី​សូល​ដា​ដ អា​ល់វៀរ (Soledad Alvear) បាន​ដកខ្លួន​ថយ​ដោយសារ​ខ្វះ​អ្នកគាំទ្រ​នៅក្នុង​គណបក្ស និង​ថយចុះ​សម្លេង​ក្នុង​ការស្ទង់មតិ​មហាជន​។​
​    ​នៅឯ​ការបោះឆ្នោត​នា​ខែធ្នូ ឆ្នាំ​២០០៥ លោកស្រី បា​សេ​លែ​ត បាន​ប្រឈមមុខ​នឹង​បេក្ខជន​កណ្តាល​-​ស្តាំនិយម​គឺ​លោក សេ​បា​ស្ទៀ​ន ពី​ញ៉េ​រ៉ា , បេក្ខជន​ស្តាំនិយម ចូ​អា​គីន ឡា​វ៉ាំ​ង និង​បេក្ខជន​ឆ្វេងនិយម ថូ​ម៉ាស ហឺ​ស​ឆ៍ ។ ដូច​តាម​ការព្យាករណ៍​ដោយ​ការស្ទង់មតិ​មហាជន លោកស្រី​បាន​បរាជ័យ​ក្នុងការ​ទទួលបាន​នូវ​សម្លេង​ភាគច្រើន​ដាច់ខាត ដែលជា​តម្រូវការ​សម្រាប់​ឈ្នះ​ការបោះឆ្នោត​ទាំងស្រុង ដោយ​គាត់​ឈ្នះ បានតែ​៤៦​ភាគរយ​នៃ​សម្លេងឆ្នោត​។ នៅក្នុង​ការបោះឆ្នោត​ជុំ​ថ្មី​នៅ​ថ្ងៃទី​១៥ មករា ២០០៦ លោកស្រី​បាន​ប្រឈម​នឹង​លោក​ពី​ញ៉េ​រ៉ា និង​បានឈ្នះ​តំណែង​ប្រធានាធិបតី​ជាមួយនឹង​សម្លេងឆ្នោត ៥៣,៥​ភាគរយ ដូច្នេះហើយ​គាត់​បាន​ក្លាយជា​ប្រធានាធិបតី​ស្ត្រី​ដំបូង​របស់​ប្រទេស​នេះ និង​ជា​ស្ត្រី​ដំបូង​ដែល​មិនមែនជា​ភរិយា​របស់​ប្រមុខរដ្ឋ ឫ​ថ្នាក់ដឹកនាំ​នយោបាយ​ណាមួយ​ពីមុន ដែល​បាន​ឈោង​ដល់​តំណែង​ប្រធានាធិបតី​នៃ​ជាតិ​អាមេរិក​ឡាទីន នៅក្នុង​ការបោះឆ្នោត​ដោយផ្ទាល់​។​
​    ​លោកស្រី បា​សេ​លែ​ត បាន​ស្បថ​ចូលកាន់​តំណែង​ជា​ប្រធានាធិបតី​នៃ​សាធារណរដ្ឋ​ឈី​លី នៅ​ថ្ងៃទី​១១ ខែមីនា ឆ្នាំ​២០០៦ នៅក្នុង​ពិធី​មួយ​ប្រារព្ធ​នៅក្នុង​សម័យប្រជុំ​ពេញអង្គ​នៃ​សភាជាតិ​នាទី​ ក្រុង វ៉ាល់​ប៉ា​រ៉ៃ​សូ  ដែលមាន​ការចូលរួម​ពី​ប្រមុខរដ្ឋ និង​ប្រតិភូ​បរទេស​ជាច្រើន​។​

ហ្គោល​ដា មែ​“​នារី​ដែក​”​នៃ​នយោបាយ​អ៊ីស្រាអែល​

​ហ្គោល​ដា មែ​“​នារី​ដែក​”​នៃ​នយោបាយ​អ៊ីស្រាអែល​
លោកស្រី​ហ្គោល​ដា មែ

ភ្នំពេញ:      ​លោកស្រី ​ហ្គោល​ដា មែ ​(Golda Meir) មានឈ្មោះ​ដើម​ថា ហ្គោល​ដា មេ​យើ​សុន ​(Golda Meyerson)  កើត​នៅ​ថ្ងៃទី​០៣ ខែឧសភា ឆ្នាំ​១៨៩៨- ស្លាប់​ថ្ងៃទី​០៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ​១៩៧៨​។ លោកស្រី ជា​គ្រូបង្រៀន និង​ជា​អ្នកនយោបាយ​ដែល​បាន​ក្លាយទៅជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ទី​៤ នៃ​រដ្ឋ​អ៊ីស្រាអែល​។​


​លោកស្រី​ ហ្គោល​ដា មែ ត្រូវបាន​ជ្រើសរើស​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​នៃ​ប្រទេស​អ៊ីស្រាអែល ​នៅ​ថ្ងៃទី​១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ​១៩៦៩​ បន្ទាប់ពី​បាន​បម្រើការ​ជា​រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួង​ការងារ​និង​ក្រសួងការបរទេស​។ លោកស្រី​ជា​ស្ត្រី​អ៊ីស្រាអែល​ទីមួយ និង​ជា​ស្ត្រី​ទី​បី​នៅលើ​ពិភពលោក​ ដែល​កាន់តំណែង​នាយករដ្ឋមន្ត្រី ។     ​លោកស្រី​ត្រូវបាន​គេ​ពិពណ៌នា​ថា​ជា​“​នារី​ដែក​”​ នៃ​នយោបាយ​អ៊ីស្រាអែល​ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ មុននឹង​ពាក្យ​នេះ​ត្រូវបាន​គេ​ហៅ​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ចក្រភព​អង់គ្លេស លោកស្រី​ម៉ា​ហ្គា​រ៉េត ថាច់​ឆឺ​រ (Margaret Thatcher)​។ អតីត​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ លោក​ដេវីដ បេន ហ្គួ​រៀន (David Ben-Gurion) ធ្លាប់​ហៅ​លោកស្រី មែ​ ថា​ជា​“​មនុស្ស​ល្អ​បំផុត​ក្នុង​រដ្ឋាភិបាល​”​។ លោកស្រី​ត្រូវបាន​គេ​ពិពណ៌នា​ថា​ជា​ជីដូន​សក់​ខ្លី​ពណ៌​ប្រផេះ និយាយ​ដោយស្មោះ​ត្រង់ និង​មាន​ឆន្ទៈ​មុតមាំ​សម្រាប់​ប្រជាជន​ជ្វី​ហ្វ​។

​     ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៧៤, បន្ទាប់ពី​បញ្ចប់​នៃ​សង្គ្រាម Yom Kippur លោកស្រី​ហ្គោល​ដា មែ បាន​លាលែង​ពី​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​។ លោកស្រី​បានទទួល​មរណភាព​នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៧៨​។​

​    ​...​ក្រោយពី​ការស្លាប់​ភ្លាមៗ​របស់លោក​ឡេ​វី អេស​ខូ​ល (Levi Eshkol) នៅ​ថ្ងៃទី​២៦ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ​១៩៦៩, គណបក្ស​បានជ្រើសរើស​លោកស្រី មែ​ ជា​អ្នក​ស្នង​តំណែង​។ លោកស្រី​ហ្គោល​ដា មែ ​ដែល​ពេលនោះ​មាន​អាយុ​៧១​ឆ្នាំ មិនបាន​ចូលនិវត្តន៍​ទេ ។​លោកស្រី​កាន់តំណែង​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​កាលពី​ថ្ងៃទី​១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ​១៩៦៩ រហូតដល់​ឆ្នាំ​១៩៧៤​។


​    ​លោកស្រី​មែ  បាន​រក្សាទុក​នូវ​រដ្ឋា​ភិ​បាល​ចម្រុះ​ដែល​បាន​បង្កើត​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៦៧​ បន្ទាប់ពី​សង្គ្រាម​៦​ថ្ងៃ ដែល​នៅ​ក្នុងនោះ​គណបក្ស Mapai បានរួម​បញ្ចូល​ជាមួយ​គណបក្ស​ពីរ​ផ្សេងទៀត​គឺ​គណបក្ស Rafi និង​គណបក្ស Ahdut HaAvoda ដើម្បី​បង្កើតជា​គណបក្ស​ពលករ​អ៊ីស្រាអែល​។​


​    ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៦៩ និង​ដើម​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ​១៩៧០ លោកស្រី​បាន​ជួប​ជាមួយ​មេដឹកនាំ​ពិភពលោក​ជាច្រើន ដើម្បី​លើកកម្ពស់​ចក្ខុវិស័យ​នៃ​សន្តិភាព​នៅក្នុង​តំបន់​ម​ជ្ឈិម​បូព៌ា​, រួមមាន​លោក​រី​ឆាដ នី​សុន (Richard Nixon)​ ប្រ​ធានា​ធីប​តី​អាមេរិក នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦៩,  លោក​នី​កូ​ឡែ សេ​អូ​សេ​ស្គូ (Nicolae Ceaușescu)​ ប្រធានាធិបតី​ រ៉ូ​ម៉ា​នី នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧២ ​និង​មេដឹកនាំ​សាសនា​កាតូលិក សម្តេច​ប៉ាប​ប៉ូល​ទី​៦ (Pope Paul VI) នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៣ ។     ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៧៣ លោកស្រី​បានរៀបចំ​ទទួល​ដំណើរ​ទស្សនកិច្ច​របស់​អធិការបតី​អាល្លឺម៉ង់​ខាងលិច​ គឺ​លោក​វី​ល​លី ប្រ៊េ​ន​ដ្ត៍​ ( Willy Brandt)​ មក​ប្រទេស​អ៊ីស្រាអែល​។

​     ​ក្នុង​ខែសីហា ឆ្នាំ​១៩៧០ លោកស្រី​ហ្គោល​ដា មែ បានទទួល​យកគំនិត​ផ្តួចផ្តើម​សន្តិភាព​មួយ​របស់​អាមេរិក ​ដែល​អំពាវនាវ​ឲ្យ​បញ្ចប់សង្គ្រាម​រ៉ាំរ៉ៃ ហើយ​អ៊ីស្រាអែល​បាន​សន្យា​ដក​កងទ័ព​ដើម្បី​“​សង្គ្រោះ និង​ទទួលស្គាល់​ព្រំដែន​” ក្នុង​គម្រោងការ​នៃ​កិច្ចព្រមព្រៀង​សន្តិភាព​ទូលំទូលាយ​មួយ​។ គណបក្ស Gahal បាន​ចាក​ចេញពី​រដ្ឋាភិបាល​ឯកភាព​ជាតិ​ដើម្បី​ប្រឆាំង​តវ៉ា​, ប៉ុន្តែ​លោកស្រី ហ្គោល​ដា មែ បាន​បន្ត​ដឹកនាំ​រដ្ឋាភិបាលចម្រុះ​ដែល​នៅសល់​។​


​    ​នៅ​ថ្ងៃទី​៨​ខែធ្នូ​ ឆ្នាំ​១៩៧៨ លោកស្រី​មែ បាន​ស្លាប់​ដោយសារ​ជំងឺមហារីក​នាទី​ក្រុង​ហ៊្សេ​រុយ​សា​ឡិ​ម ​(Jerusalem)​ នៅ​អាយុ​៨០​ឆ្នាំ ។ ៤​ថ្ងៃ​ក្រោយមក នៅ​ថ្ងៃទី​១២​ខែធ្នូ សព​លោកស្រី​មែ​ត្រូវបាន​គេ​បញ្ចុះ​នៅលើ​ភ្នំ Herzl នៅក្នុង​ទីក្រុង ហ៊្សេរុយ​សា​ឡិ​ម​(Jerusalem) ។​

​    ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៥ ​លោកស្រី​ហ្គោល​ដា មែ ​ទទួលបាន​ពានរង្វាន់​អ៊ីស្រាអែល​ចំពោះ​ការផ្តល់​វិភាគទាន​ដល់​សង្គម​និង​ រដ្ឋ​អ៊ីស្រាអែល ។ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៤ លោកស្រី​ត្រូវបាន​ផ្តល់​កិត្តិយស​ជា​មាតា​ពិភពលោក​ដោយ​ក្រុមហ៊ុន American Mothers, Inc ៕ S

សិរិមតៈ ស្តេច​សាធារណរដ្ឋ ?

សិរិមតៈ  ស្តេច​សាធារណរដ្ឋ ?  

ទ្រង់សិរិមតៈ

ភ្នំពេញ:     ​ទ្រង់​សិរិមតៈ ត្រូវបាន​គេ​ស្គាល់​ច្បាស់​បំផុត​ដោយ​ការជាប់​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​រឿង​នយោបាយ​ កម្ពុជា ពិសេស​ដោយសារ​ការជាប់​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​ព្រឹ​តិ្ត​ការណ៍​រដ្ឋប្រហារ​១៨​មីនា ១៩៧០ ទម្លាក់​សម្តេច សីហនុ ពី​តំណែង​ជា​ព្រះប្រមុខរដ្ឋ​ខ្មែរ និង ជា​មនុស្ស​ទី​២​បន្ទាប់ពី​លន់ នល់ នៅក្នុង​របប​សារ​ធារ​ណ​រដ្ឋ​ខ្មែរ​១៩៧០-១៩៧៥ ។​

​    ​ព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ កើត​នៅ​ថ្ងៃទី​២២ មករា ១៩១៤ នាទី​ក្រុងភ្នំពេញ , មាតា​ព្រះនាម ទ្រឿ​ង យឿ​ម , បិតា ស៊ីសុវត្ថិ រត្ត​រិ , ជា​អ្នក​គោរព​ព្រះពុទ្ធសាសនា ។ ព្រះអង្គ បាន​រៀប​អា​ពា​ហ៍​ពា​ហ៍​ជាមួយ​ម្ចាស់​ក្ស​ត្រី​យ៍ នរោត្តម កេ​ត​នារី ហើយ​មាន​បុត្រី​៣​អង្គ និង បុត្រា​៣​អង្គ ។

     ​សិរិមតៈ ជា​ស្រ​ឡាយ ស៊ីសុវត្ថិ ពោលគឺ​ត្រូវជា​ចៅទួត​របស់​ព្រះករុណា ស៊ី​សុ​វត្ថ នៃ ប្រទេស​កម្ពុជា ។ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៣០ ព្រះអង្គ​បាន​ក្លាយជា​មន្ត្រីរាជការ នៃ រដ្ឋការ​អាណាព្យាបាល​បារាំង ។​

​ស្ថិតនៅក្រោម​ធម្មនុញ្ញ​ដែល​តាក់តែងឡើង​ ដោយ​អាណានិគម​បារាំង បុគ្គល​ដែល​អាច​ជ្រើសរើស​ជា​ក្សត្រ​ខ្មែរ​បាន លុះណាតែ​ជា​បុគ្គល​ក្នុង​ស្រ​ឡាយ នរោត្តម ឬ ស៊ីសុវត្ថិ ។ ដោយហេតុនេះ សិរិមតៈ ក៏​ជា​សមាជិក​រាជវង្ស​មួយអង្គ​ដែលមាន​សិទ្ធិ​អាច​ឡើង​គ្រងរាជ្យ​ជា​ក្សត្រ​ ខ្មែរ​ដែរ ។​

​ទោះ​ព្រះ​អង្គជា​សមាជិក​រាជវង្ស​ក្តី ក៏​ព្រះអង្គ​មិន​ចូលរួម​ជាមួយ​គណៈបក្ស​សង្គមរាស្ត្រនិយម របស់​សម្តេច ស​ហី​នុ ទេ ។ ព្រះអង្គ​ទៅ​ចូលរួម​ជាមួយ គណៈបក្ស​កំណែទម្រង់​ខ្មែរ ( Khmer Renovation ) ជា​គណៈបក្ស​ស្តាំនិយម ដឹកនាំ​ដោយ​លន់ នល់ ដែលជា​គណៈបក្ស​ប្រជែង​នឹង​គណៈបក្ស​សង្គមរាស្ត្រនិយម ទៅវិញ ។ សិរិមតៈ បាន​ចូលរួម​ប្រកួតប្រជែង​នៅក្នុង​ការបោះឆ្នោត​សភាជាតិ នា​ឆ្នាំ​១៩៤៧ ប៉ុន្តែ​កាលនោះ គណៈបក្ស​នេះ​មិន​ទទួលបាន​អាសនៈ​ឡើយ ។

​ពេលដែល​សម្តេច​ សីហនុ គង់​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ខ្មែរ បានតែងតាំង​ព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ ឱ្យទទួល​បន្ទុក​ផ្នែក​ការពារជាតិ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៥២ ហើយ​បានតែងតាំង ជា​រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួងការពារជាតិ​បន្ទាប់ពី​ទទួលបាន​ឯករាជ្យ​ពី​បារាំង​នៅ​ ឆ្នាំ​១៩៥៤ ។ ដោយសារ​សម្តេច សីហនុ និង នល់ នល់ ត្រូវ​រូ​វ​គ្នា​ខ្លាំង​ឡើងៗ ទើប​គណៈបក្ស​សង្គមរាស្ត្រនិយម របស់​សម្តេច​សីហនុ បាន​ស្រូបយក​គណៈបក្ស​កំណែទម្រង់​ខ្មែរ មុនពេល​បោះឆ្នោត​ដ៏​ជោគជ័យ​នា​ឆ្នាំ​១៩៥៥ ។ សិរិមតៈ នៅតែ​ជា​អ្នកប្រឆាំង​យ៉ាង​មានះ​ដដែល ជាពិសេស​ក្នុង​ការដែល​សម្តេច​សីហនុ អនុគ្រោះ​ដល់​សកម្មភាព​របស់​វៀ​ត​ណា​ម​ខាងជើង​នៅតាម​បណ្តោយ​ព្រំដែន​ខ្មែរ​ ភាគ​ខាងកើត ។

​ពេញ​អំឡុង​ទសវត្ស​ឆ្នាំ​១៩៦០ សម្តេច សីហនុ បាន​កាត់បន្ថយ​ឥទ្ធិពល​របស់​សិរិមតៈ ដោយ​ការតែងតាំង​ព្រះ​អង្គជា​អគ្គរាជទូត​នៅ​ប្រទេស​ចិន , ប្រទេស​ហ្វ៊ី​លី​ពី​ន និង ប្រទេស​ជប៉ុន ។​

​    ​ក្រោយ​រដ្ឋប្រហារ​១៩៧០ សុខភាព​របស់​លន់ នល់ ចាប់ផ្តើម​មាន​បញ្ហា​បន្ទាប់ពី​គាត់​មាន​ជំងឺ​ដាច់​សរសៃឈាម​ស្លាប់​មួយ​ ចំហៀង​ខ្លួន​នៅ​ខែកុម្ភៈ​ឆ្នាំ​១៩៧១ រហូត​ត្រូវ​ទៅ​ព្យាបាល​នៅ​ទីក្រុង​ហូ​ណូ​លូ​លូ រដ្ឋ​ហា​វ៉ែ សហរដ្ឋអាមេរិក ។ គេ​មិនមាន​ស​ង្ឃឹ​ង​ថា គាត់​នឹង​អាច​ត្រឡប់មក​កាន់អំណាច​វិញ​ឡើយ ។ ការ​ប្រជែង​គ្នា​រវាង​ក្រុមមនុស្ស​របស់ លន់ ណុន និង ព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ បាន​កញ្ជ្រោល​ឡើង​ក្នុងការ​ស្នង​តំណែង​របស់លោក លន់ នល់ ពេលនោះ សិរិមតៈ មាន​ឋានៈ​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ស្តីទី ។

​    ​វេលា​រសៀល​ថ្ងៃទី​ទី​១៧ ខែមីនា ១៩៧៣ យន្ត​ប្រដេញ​ទម្លាក់​គ្រាប់បែក T 28 បើកបរ​ដោយ​អនុសេនីយ៍ឯក សូ ផូ​ត្រា កូនប្រសារ​របស់​ម្តេច​សីហនុ បាន​ទម្លាក់​គ្រាប់បែក​២​គ្រាប់​ទៅលើ​និវេសនដ្ឋាន​ប្រធានាធិបតី​សាធារណរដ្ឋ សម្លាប់​មនុស្ស​១០០​នាក់ ប៉ុន្តែ​លន់ នល់ ពុំមាន​គ្រោះថ្នាក់ និង មិនមាន​របួស​ឡើយ ។​

​រដ្ឋាភិបាល​ហង្ស ធុន​ហាក់ ដែល​លន់ ណុន ជា​មនុស្ស​មាន​ឋានៈ​ដូចជា​រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួងមហាផ្ទៃ​នោះ បានដាក់​ព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ និង សមាជិក​រាជវង្ស​មួយចំនួន​ឱ្យនៅតែ​ក្នុង​និវេសនដ្ឋាន ដោយមាន​ការឃ្លាំមើល ។​

​ គេ​ជឿថា ព្រះអង្គម្ចាស់​សិរិមតៈ បានស្នើ​សុំ​ឥ​ស្សជន​អាមេរិកាំង​ធ្វើ​អន្តរាគមន៍​កំចាត់ លន់ ណុន  ទើប​២-៣ ថ្ងៃក្រោយ លន់ ណុន ត្រូវ​លាលែង​ពី​តំណែង​ជា​រដ្ឋមន្ត្រី​អម​ក្រសួងមហាផ្ទៃ ហើយ​ថ្ងៃទី​១៧​មេសា ឆ្នាំ​១៩៧៣ ហង្ស ធុន​ហាក់ ក៏​សុំលាលែង​ពី​តំណែង​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ទៀត ទើប​សិរិមតៈ និង សមាជិក​រាជវង្ស​ទាំងឡាយ​ត្រូវបាន​ដោះលែង​ឱ្យមាន​សិរី​ភាព​ឡើងវិញ ។

​    ​អាស្រ័យ​មាត្រា​ទី​៣៩ នៃ ច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ទើប​ថ្ងៃទី​២៤ មេសា ១៩៧៣ សេនាប្រមុខ​លន់ នល់ ផ្អាក​សភាជាតិ និង តែងតាំង​ក្រុមប្រឹក្សា​នយោបាយ​ជាន់ខ្ពស់​ដោយមាន​រូបគាត់ , សិរិមតៈ , ចេង ហេង និង អ៊ិន តាំង ។​

​អម្លុងពេល​ផ្លាស់ប្តូរ​គណៈរដ្ឋមន្ត្រី​ជាច្រើនលើក ​នៃ​សាធារណរដ្ឋ​ខ្មែរ ពី​ឆ្នាំ​១៩៧០ ដល់ ឆ្នាំ​១៩៧៥   នោះ​គឺ​រួមមាន​គណៈរដ្ឋមន្ត្រី​រប​ស់​ព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ , លោក ហង្ស ធុន​ហាក់ , លោក អ៊ិន តាំ (២​លើក​) , របស់លោក សឺ​ង ង៉ុ​កថា​ន់ , ឡុង បូ​រ៉េត ( ៣​លើក ) ។

​    ​នៅពេលដែល​សង្គ្រាម​កាន់​តែ​ស៊ីសាច់ហុតឈាម​ហៀ​ប និង​ដល់ទី​បញ្ចប់ ព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ បាន​បញ្ជាក់ថា ប្រសិនបើ​រាស្ត្រ​ខ្មែរ​ត្រូវការ​សម្តេច សីហនុ ឬ ថា​ប្រសិនបើ​វត្តមាន​របស់​ព្រះអង្គ​ក្នុង​អំណាច អាច​នាំ​សន្តិភាព​មកឱ្យ​ខ្មែរ​នោះ ព្រះអង្គ​(​សិរិមតៈ​) នឹង​សុខចិត្ត​ព្រម ។ សម្តេច​សីហនុ មិន​ទទួលព្រម​ធ្វើការ​សម្រុះសម្រួល​ឡើយ ហើយ​ហៅ​ព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ ថា​ជា​ជន​ប្រតិកិរិយា​ដ៏​អាក្រក់​បំផុត​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​កម្ពុជា ហើយ​ថា​នឹង​ត្រូវតែ​ព្យួរ​ក​គាត់ ពោលគឺ​នឹងមិន​មានការ​ផ្សះផ្សារ​ឡើយ ។​

​     ​ពួក​កុ​ម្មុយ​និ​ស្ត​ខ្មែរក្រហម បាន​បើក​ការវាយលុក​នៅ​រដូវប្រាំង​ដើម្បី​ណ្តើ​ម​កាន់កាប់​ទីក្រុង​ភ្នំពេញ​ ដែល​ត្រូវបាន​ឡោមព័ទ្ធ​នៅ​ថ្ងៃទី​១ ខែមករា ឆ្នាំ​១៩៧៥ ។ ថ្ងៃទី​១ មេសា ១៩៧៥ ប្រធានាធិបតី​សាធារណៈរដ្ឋ​ខ្មែរ លន់ នល់ បាន​លាលែង​ពី​តំណែង​ហើយ​បាន​និរទេស​ខ្លួន​ទៅ​ប្រទេស​ឥណ្ឌូនេស៊ី និង បន្ទាប់មក​បាន​ទៅ​សហរដ្ឋអាមេរិក ។​

​    ​ថ្ងៃទី​១២ មេសា ១៩៧៥ អាមេរិក បានផ្តល់​សិទ្ធិ​ជ្រកកោន​ដល់​មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់​មួយចំនួន​របស់​របប​ សាធារណៈរដ្ឋ​ខ្មែរ ប៉ុន្តែ​សិរិមតៈ ឡុង បូ​រ៉េត និង មនុស្ស​មួយចំនួនទៀត​នៃ​គណៈរដ្ឋមន្ត្រី​របស់​លន់ នល់ បាន​បដិសេធ​មិន​ទទួលយក​សិទ្ធិ​នេះ បើទោះជា​ឈ្មោះ​របស់​ឡុង បូ​រ៉េត និង សិរិមតៈ​ត្រូវបាន​ខ្មែរក្រហម​ផ្សព្វផ្សាយ​នៅក្នុង​បញ្ជី​មនុស្ស​ក្បត់​៧​ នាក់ ដែល​នឹងត្រូវ​កាត់ទោស​ក៏ដោយ ហើយ​ថា​ព្រះអង្គ​នឹង​នៅ​ប្រយុទ្ធ​ដើម្បី​ប្រទេស​ជាទី​ស្រលាញ់​របស់​ព្រះអង្គ បើ​នឹង​ស្លាប់​ក៏​សុខចិត្ត​នៅលើ​ទឹកដី​របស់ខ្លួន ។

​    ​ថ្ងៃ​១៧ មេសា ១៩៧៥ ខ្មែរក្រហម​បាន​ចូលកាន់​កាប់​ទីក្រុង​ភ្នំពេញ សិរិមតៈ បាន​ស្វែងរក​សិទ្ធិ​ជ្រកកោន នៅ​សណ្ឋាគារ Hotel Le Phnom ជាទី​ដែល​កាកបាទក្រហម​អន្តរជាតិ​កំពុង​មានបំណង​បង្កើត​នូវ​តំបន់​សុវត្ថិភាព ។ ប៉ុន្តែ​ត្រូវបាន​បដិសេធ​នៅពេល​កាកបាទក្រហម ដឹងថា ឈ្មោះ​របស់​ព្រះអង្គ​ត្រូវបាន​ខ្មែរក្រហម​ដាក់​នៅក្នុង​បញ្ជី​ជន​ក្បត់​ទាំង ​៧​នាក់ ។ នៅក្រៅ​សណ្ឋាគារ​នេះ សិរិមតៈ បាន​និយាយ​ទៅកាន់​ពួក​អ្នកកាសែត និង បាន​ចែក​លិខិត​របស់​ព្រះអង្គ​ដែល​បាន​សរសេរ​ទៅ​សមាជិក​ព្រឹទ្ធសភា ឌា​ន របស់​អាមេរិក ដែល​ក្នុងនោះ​មាន​ប្រយោគ​ចុងក្រោយ​សរសេរថា ព្រះ​ង្គ​មាន​កំហុស​ដោយសារ​ជឿ​លើ​អាមេរិកាំង ហើយ​អាមេរិកាំង​បោះបង់​ប្រជារាស្ត្រ​ខ្មែរ​ដែល​ស្រលាញ់​សេរីភាព ។​

​     សិរិមតៈ បាន​ស្វែងរក​សិទ្ធិ​ជ្រកកោន​នយោបាយ​នៅ​ស្ថានទូត​បារាំង ប៉ុន្តែ ខ្មែរក្រហម​បាន​គម្រាមថា​នឹង​ទន្ទ្រាន​ចូល​បរិវេណ​ស្ថានទូត​នោះ និង ចាប់ខ្លួន​មនុស្ស​ណា​ដែល​គេ​ត្រូវការ ប្រសិនបើ​ពួកគេ​មិន​ព្រម​ចេញមក​ដោយ​ស្ម័គ្រចិត្ត​ទេនោះ ។​

 អមដំណើរ​ដោយ​ មន្ត្រី​ទូត​លោក ជឺ​ន ឌី​រ៉ា​ក និង អ្នកកាសែត​ឈ្មោះ Jon Swain លោក  Bizot បានទទួល​បន្ទុក​ក្នុងការ​ជូនដំណឹង​សិរិមតៈ​ហើយ ព្រះអង្គ ត្រូវបាន​ប្រគល់ឱ្យ​ខ្មែរក្រហម ។ សិរិមតៈ និង មន្ត្រី​មួយចំនួន​ដែល​នៅ​ជាមួយ​ព្រះអង្គ ទំនងជា​ត្រូវបាន​សម្លាប់​នៅ​ថ្ងៃទី​២១ ខែមេសា ១៩៧៥ ។​

​ព័ត៌មាន​នៃ​ ការស្លាប់​របស់​ព្រះអង្គ មិនទាន់មាន​ភាពច្បាស់​លាស់ ប៉ុន្តែ​សម្តេច​សីហនុ បានទទួល​ការថ្វាយ​ដំណឹង​ថា សិរិមតៈ និង ឡុង បូ​រ៉េត ត្រូវបាន​សម្លាប់​តាមរបៀប​ប្រហាក់ប្រហែលគ្នា​ដោយ​ការបាញ់​នៅ​ថ្ងៃទី​២១ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ។ របាយការណ៍​ផ្សេងទៀត​បាន​និយាយថា ព្រះអង្គ​ត្រូវបាន​សម្លាប់​ដោយ​ការ​កាត់​សិរសា ។ ទោះយ៉ាងណា ហេន​រី ឃី​ស្ស៊ី​ង​ហ្គ័​រ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស​អាមេរិក​សម័យ​សង្គ្រាម​បាន​កត់ចំណាំ​នៅក្នុង​របាយការណ៍ ​មួយ​ថា ព្រះអង្គ​ត្រូវបាន​គេ​បាញ់​នៅត្រង់​ពោះ ហើយ ទុកចោល​ដោយ​ពុំមាន​ការព្យាបាល​រហូត​៣​ថ្ងៃក្រោយ​ទើបបាន​បាត់បង់​ជីវិត ៕